Yaprak, Kayın, İstiridye Mantarı - Pleurotus spp.

İklim istekleri :

mantarların  yetişmesi ancak mantarın istediği şartların oluşmasına bağlı olduğu halde, ticari işletmelerde bu şartlar suni olarak oluşturulmaktadır. Kültür mantarı yetiştiriciliğinde sıcaklık,nem,ışık ve havalandırma en önemli ekolojik faktörler olup verim ve kaliteyi büyük ölçüde etkilemektedir.yaprak Mantarları  iklim istekleri bakımından çok seçici olmamasına rağmen, farklı dönemlerinde de farklı ekolojik isteklerde bulunmaktadırlar. Bu nedenle  ticari amaçla yapılan yetiştirme yerlerinin kesinlikle mantar türlerinin isteğine uygun şekilde iklimlendirile bilinir olması gerekmektedir

sıcaklık:

pleurotus mantarlarında türlere göre değişmekle birlikte misel gelişmesi için optimum sıcaklı 25-27 C0 dir minumum sıcaklık 5-10 C0 dir  bu derecelerin altında ve üstünde misel gelişme hızı yavaşlamaktadır. misellerin  45-50  saat 40 c nin üzerinde kalması misellerin ölümlerine neden olur bu nedenle kuluçka döneminde kompost iç sıcaklıklarıda kontrol edilerek sıcaklığın  yükselmesi önlenmelidir.

  Nem:

Pleurotus  türlerinin yetiştirilmesinde   nem çok önemlidir kuluçka döneminde hava  neminin yüksek olması  gerekir %90-95  hasat döneminde %85-90   civarında tutulmalıdır.

Havalandırma:  

pleurotus misellerinin gelişmesi esnasında co2 miktarının yüksek olması istenir bu nedenle misel gelişme döneminde havalandırmaya gerek duyulmasada ortam şartlarının ayarlanması için  yapılabilinir.

primordium aşamasında  ve hasat döneminde pleurotusların taze havaya olan ihtiyacı artmaktadır bu dönemlerde co2 oranı %0.05-0.06  nın üzerine çıkmayacak şekilde havalandırma yapılmasına dikkat edilmelidir.

Işık:

 Şapka oluşum döneminde ısığa ihtiyacı olan pleurotus türleri misel gelişme döneminde ışığa gereksinim duymazlar aksine karanlık ortamlar misegelşimini hızlandırır.

primordium ve hasat döneminde ışığa ihtiyacı olan pleurotuslar fototropik canlılardır bu nedenle pazara uygun kalitede( büyüklukte ve renkte ) şapka elde etmek için ışık mutlak gereklidir. bu nedenle pleurotus türleri seralar  yada plastik örtü altında yetiştirilirler.

kapalı alanlarda ise suni ışıklandırma ile yetiştiricilik yapmak mümkündür bunun için oda içerisine yerleştirilen  floresan  lambalarla (50-60 lüx/m2 )  8-10 saatlik ışıklandırma yeterli olmaktadır.

yetersiz ışıklandırma  mantar sapları incelerek uzar ve şapkalar küçük kalır buda kaliteyi olumsuz yönde etkiler.

  Üretim Sistemleri :

Agaç kütüklerinde üretim 

plastik torbalarda üretim

  Ağaç kütüklerinde pleurotus üretimi

pleurotuslar  genellikle genişs yapraklı  yumuşak odunlu(kavak ıhlamur söğüt)  ağaçlarda hızlı  meşe gürgen gibi sert odunlu ağaçlarda  misel gelişimi yavaş olur buna karşılık kütüklerde gel süresi genellikle çevre şartlarına ve ağaç türüne göre

  Kütüklerin hazırlanması

 kütük yetiştiriciliğinde kullanılacak olan kütüklerin yeni kesilmiş   sağlam ve sağlıklı olmaları tercih edilir.

aşılama için en uygun zaman ilkbahar ve sonbahar mevsimleridir 15-20 cm capındaki kütükler 30-50 cm uzunluğunda  kesilir. kütükler daha önceden kesilmiş ve kuru ise birkaç gün su içerisinde bekletilerek kütüklerin su çekmesi sağlanır eğer yeni kesilmiş ise bu işleme gerek yoktur.

		yeterli neme sahip olan kütükler uç kısımlarından itibaren 3-5 cm lık bir kısım testere ile kesilerek çıkartılır kütüğün kesilen kısmına 100 gr  misel yayılarak kesilen 3-5cm lik kısım üzerine çivi ile tutturulur ve kütükler naylon poşetlere sarılarak 1-1.5 ay süre ile 25 c de karanlık bir ortamda misellerin gelişmesi sağlanır.
		bir başka yöntem olarak kütükler üzerinde 2-2.5 cm çapında5-6cm derinliğinde olacak şekilde delikler açılır.(15-20 cm çapında 40-50 cm uzunluğundaki kütüklere 6-10 adet delik yeterlidir) herbir kütük için 10-120 gr misel (tohum) gelecek şekilde delikler miselle doldurulur ve kütükler naylon poşetlere sarılarak misel gelişmesi için gelişme odalarına alınır

	misel gelişme dönemi sonunda kütükler mantarın oluşabilmesi için üretim alanına taşınır.

plastik torbalarda üretim

Kompost hazırlığı:

Birçok kültürü yapılan mantarlar gibi pleurotus  türleri  orman ve tarımsal  yan ürünlerin  kullanılarak hazırlanılan kompostlarda kolaylıkla üretile bilinmektedir

Kavak ,Kayın ,meşe,akağaç vs. gibi ağaçların  kaba ve ince talaşlarında   sap ve saman  mısır koçanı gibi tarımsal  yan ürünler temel materyal olarak kabul edilmektedir

Kompost hazırlığının ilk aşamasında  kullanılacak olan materyaller  homojen olarak karıştırılarak pastörizasyona hazırlanır

Değişik kompost  formülleri   1-%45 talaş +%45 sap-saman+%10 kepek +%2CaCO   2-%90-95 sap-saman+%5-10 kepek   3-pamuk tohumu kabuğu +%2 CaCO   4-%50 mısır koçanı+%50 sap-saman   Pastörizasyon, sterilizasyon   Hazırlanmış olan kompost   mantara rekabet edecek olan organizma ve mikro organizmalardan arındırılması gerekmektedir bunun için pastörizasyon ve ya sterilizasyon işlemi yapılması gerekir.     Pastörize  işlemi işletme yapısına göre farklılıklar göstermektedir 1-haşlama yöntemi 2-buharla pastörizasyon 3-yüksek basınçlı buharla sterilizasyon Haşlama yöntemi                             Genellikle sap,saman kültürlerinde kullanılan ve küçük işletmelerin uygulamış oldukları basit bir yöntemdir. Bu yöntemin prensibi 200 litrelik   varil  ve ya özel olarak yapılmış haşlama kazanların içerisinde  kompost un haşlanarak   sterilize edilmesidir. Bunun için varillerin dip kısmından 10-15 cm yükseklikte ızgara konularak  içerisine konulacak olan tel örgü  sepetin aşağıya inmesi engellenir Daha önceden hazırlanmış olan sap saman karışımı kuru halde tel örgü sepetlere doldurularak  varillere daldırılır  varilin kapağı kapatılır  ve ısıtılır  sıcaklık 75-80 C de 1 saat bekletilerek   pastörizasyon işlemi tamamlanır. Daha sonra   sepet varilden çıkartılarak bir müddet ortam suyunun direne olması sağlanır  ve komposttun soğuması sağlanır.         Buharla pastörizasyon    Pastörize odası bulunan büyük ve ortaya işletmelerde uygulanan yöntemdir  burada meteryaler  daha önceden ıslatılarak birkaç gün karıştırılır ve kasalara doldurularak  pastörize odasına veya kütle şeklinde pastörize odasına doldurulur. bu  işlem 60 C de 12 saat veya 70  C de 4- 6 saat bekletilerek yapılır   Yüksek basınçlı buhar sterilizasyonu   Bu sistem genellikle kavanoz (plastik-cam) kültürlerinde ve polipropilen torbalarda yapılan üretimlerde kullanılır  hazırlanan kompost  1-1,5 lt. kavanozlara veya 1-3 kg lık polipropilen torbalara doldurularak  1,5 saat 121 C de yüksek basınç ve sıcaklıkta tutularak sterilize edilir  . sterilize edilen kompost 25 C ye kadar soğutularak ekim yapılır                                                                                                  Ekim,Ön gelişme: Ekim işleminden sonra  misellerin gelişmesi için 22-25 C  ve%90-95  nem ihtiva eden odalarda bekletilir  yaklaşık 15-20 gün süren kuluçka devresinde  havalandırma ve ışık gereksinimi yoktur. Misel gelişmesini tamamlamış torbalar delinerek veya yırtılarak  üretim odasına  alınır üretim odası nemi %90-95  olmalı  ve ışıklandırma yapılmalıdır (8-12 saat  100-500 lüx/m2 ) ayrıca oda havası  CO2  miktarı  1000 ppm den az olacak şekilde oda havası  değiştirilmelidir     Bakım hasat: Torbaların açılmasın dan5-10 gün sonra küçük mantar taslakları (primordia ) görülmeye başlanır  bu sırada neme ışık ve havalandırmaya dikkat edilmelidir ortam  neminin düşük olması komposun kurumasına  ışık ve havalandırmanın yetersiz oluşu küçük deforme  şapka ve  uzun sap oluşumuna neden olmaktadır       Değişik pleurotus türlerinin üretim parametreleri   Pleurotus ostreatus İnkübasyon (misel gelişimi)   Primordium (Şapka) oluşumu    Hasat   Sıcaklık   :  23-25C0 Sıcaklık   :  10-15C0 Sıcaklık   :  10-20C0 Nem        :  %85-95 Nem        :  %95-100 Nem        :  %85-90 CO2        : 5000-20,000ppm   CO2      : < 1000ppm CO2       :  <1000ppm Taze hava :  1 Taze hava :4-8 Taze hava :4-8 Işık            :  --- Işık          :  1000-2000lüx Işık            :  1000-2000lüx Süre         :  15-20gün Süre         :  5-10gün Süre         :  45-50 gün     pleurotus sajor-caju İnkübasyon (misel gelişimi)   Primordium (Şapka) oluşumu    Hasat   Sıcaklık   :  25-30C0 Sıcaklık   : 10-25C0  Sıcaklık   :  18-27C0 Nem        :  %90-100 Nem        :  %95-100 Nem        :  %85-90 CO2             :  >500ppm   CO2      :  500-1000ppm   CO2     :  500-1000ppm Taze hava :  1 Taze hava :5-8 Taze hava :5-8 Işık            :  --- Işık            :  1000-2000lüx Işık            :  1000-2000lüx Süre         :  12-15 gün Süre         :  5-10 Süre         :  30-50 gün   pleurotus djamor   İnkübasyon (misel gelişimi)   Primordium (Şapka) oluşumu    Hasat   Sıcaklık   :  24-30C0 Sıcaklık   :  18-25C0 Sıcaklık   :  20-30 Co Nem        :  %95-100 Nem        :  %95-100 Nem        :  %85-90 CO2             :  >5000 ppm CO2          :  500-1000ppm CO2         :  500-1500ppm Taze hava :  0-1 Taze hava :5-8 Taze hava :5-8 Işık            : -- Işık            :  750-1500lüx Işık            :  750-1500lüx Süre         :  12-15 gün Süre         :  5-10 gün Süre         :  20-35gün   pleurotus citrinopleatus İnkübasyon (misel gelişimi)   Primordium (Şapka) oluşumu    Hasat   Sıcaklık   :  24-29 C0 Sıcaklık   :  21-27 C0 Sıcaklık   :  21-29 C0 Nem        :  % 90-100 Nem        :%95-100 Nem        : %  90-95 CO2            : 500-20,000ppm CO2       :  <1000 ppm   CO2       :  <1000ppm Taze hava :saat de 1-2 kez Taze hava :4-8  Taze hava : 4-8 Işık            :  ihtiyaç yok Işık            :  500-1000 lüx Işık            :  500-1000lüx Süre         :  12-15 gün Süre         :  7-10 gün Süre         :  20-35 gün   pleurotus eryngi   İnkübasyon (misel gelişimi)   Primordium (Şapka) oluşumu    Hasat   Sıcaklık   :  23-25C0 Sıcaklık   :  10-15C0 Sıcaklık   :  15-21C0 Nem        :  %90-95 Nem        :  %95-100 Nem        :  %85-90 CO2        :  5000-20,000ppm  CO2      : 500-1000ppm    CO2         :  <2000ppm Taze hava :  1 Taze hava :4-8 Taze hava :4-5 Işık            :  ihtiyaç yok Işık            : 500-1000lüx  Işık            :  500-1000lüx Süre         :  15-20gün Süre         :  5-10gün Süre         :  45-50gün